Demir, vücudun oksijen taşıma kapasitesinde kilit rol oynayan hemoglobin ve miyoglobin sentezi için hayati bir mineraldir. Demir eksikliği anemisi dünya genelinde en yaygın görülen mikronutrient eksikliklerinden biridir. Ancak demir takviyeleri, birçok kişi tarafından mide bulantısı, kabızlık, karın ağrısı ve hazımsızlık gibi yan etkilerle ilişkilendirilmektedir. Peki, bu durumun arkasında ne var ve demir takviyeleri ne zaman alınmalı?

Demir Takviyeleri Neden Mideyi Rahatsız Eder?

1. Yüksek Konsantrasyonlu Demir Tuzları:
   En yaygın kullanılan demir formu, ferroz sülfat (Fe²⁺) gibi inorganik tuz formlarıdır. Bu formlar, mide asidiyle hızla reaksiyona girerek serbest radikaller üretir ve mide mukozasını tahriş edebilir (Hurrell, 2007).
2. Boş Mideyle Alınması:
   Demir takviyesi aç karna daha iyi emilir, ancak bu durum mide üzerindeki tahriş edici etkileri artırır. Bu nedenle, özellikle hassas mideye sahip bireylerde bulantı ve ağrı kaçınılmaz olabilir (Zijp et al., 2000).
3. Demirin Bağırsakta Fermente Olması:
   Emilmeyen demir, bağırsak florasında bazı patojen bakterilerin çoğalmasına neden olabilir. Bu durum, gaz, şişkinlik ve dışkı değişiklikleriyle sonuçlanabilir (Kortman et al., 2014).

Hangi Demir Formu Daha İyi Tolere Edilir?

• Demir bisglisinat şelatı veya demir polimaltoz kompleksi, mideye daha az zarar veren formlar arasında yer alır.
• Bu formlar, demirin yavaş salınımını sağlar, böylece emilim daha dengeli olur ve gastrointestinal yan etkiler azalır (Pineda & Ashmead, 2001).

Demir Takviyesi Ne Zaman Alınmalı?

• Emilim açısından:
  Demir, C vitamini ile birlikte aç karna alındığında daha iyi emilir. Ancak yan etki riski yüksekse tok karna veya küçük bir atıştırmalıkla birlikte almak daha güvenlidir.
• Günün hangi saatinde?:
  Demirin emilimi gece yatmadan önce de iyi olabilir, ancak bazı bireylerde gece bulantı yapabilir. En uygun zaman kişisel tolere edilebilirliğe göre belirlenmelidir.
• C vitamini ile birlikte kullanımı:
  C vitamini (örneğin 250 mg) demirin emilimini artırır. Bu nedenle, bir portakal suyu veya C vitamini tabletiyle birlikte alınması önerilir.

Demir Emilimini Azaltan Faktörler

Aşağıdaki besinler ve maddeler demirin biyoyararlanımını azaltabilir:

Demir takviyesi ile birlikte bu besinlerden en az 1-2 saat uzak durulmalıdır.

Kimler Daha Dikkatli Kullanmalı?

• Gebeler
• Adet gören kadınlar
• Vejetaryen ve veganlar
• Mide ameliyatı geçirmiş bireyler
• İnflamatuvar bağırsak hastalığı olanlar

Bu gruplar, demir eksikliği açısından risk altında olup takviye kullanımında daha bilinçli olmalıdır.

Sonuç

Demir takviyeleri, eksikliği olan bireyler için hayati öneme sahiptir. Ancak doğru form, doğru zaman ve doğru yöntemle kullanılmadığında mide rahatsızlıkları kaçınılmaz olabilir. Mide hassasiyeti olan bireylerde daha iyi tolere edilen demir formları tercih edilmeli, mümkünse C vitamini ile birlikte kullanılmalı ve demir emilimini azaltan faktörlerden uzak durulmalıdır. En ideal kullanım şekli, bireysel ihtiyaçlar ve toleransa göre bir sağlık uzmanı tarafından belirlenmelidir.

Kaynakça:

• Hurrell, R. F. (2007). Enhancing the absorption of fortification iron. Nutrition Reviews, 65(suppl_1), S20–S28.
• Zijp, I. M., Korver, O., & Tijburg, L. B. (2000). Effect of tea and other dietary factors on iron absorption. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 40(5), 371–398.
• Kortman, G. A., et al. (2014). Iron-induced changes in the gut microbiota: an overview. Current Opinion in Clinical Nutrition & Metabolic Care, 17(6), 558–564.
• Pineda, O., & Ashmead, H. D. (2001). Effectiveness of treatment of iron-deficiency anemia in infants and young children with ferrous bis-glycinate chelate. Nutrition, 17(5), 381–384.